U pitanju su važni dogovori, a to je izuzeće od sankcija protiv Rusije, nuklearna i energetska saradnja na relaciji Mađarska-SAD, a tu je i Trampova ponuda „finansijski štita“ za Orbana. Ipka, nije samo to. Kada se uđe u detalje, situacija postaje znatno složenija, sa velikim pitanjima o opsegu, trajanju i implikacijama, a mogu da imaju uticaja i na Srbiju.
Šta je dogovoreno
1. Izuzeće od sankcija na rusku energiju
Posle sastanka, SAD su odobrile Mađarskoj jednogodišnje izuzeće od američkih sankcija koje se odnose na uvoz ruske nafte i gasa.
Mađarska strana tvrdi da se izuzeće smatra “neodređeno” (indefinite) — ali američka strana odgovara da je za sada pritvrđeno kao jednogodišnje.
Uz to, Mađarska je pristala na kupovinu američkog ukapljenog prirodnog gasa (LNG) vrednog oko 600 miliona dolara.
Prema izveštajima, taj poslovni dogovor ponudila je Mađarska, kao podsticaj za SAD, u zamenu za izuzeće.
2. Nuklearna i energetska saradnja
Tokom sastanka najavljen je aranžman da se američka nuklearna kompanija "Westinghouse Electric Company" uključi u mađarski nuklearni sektor, naročito u isporuku nuklearnog goriva.
Takođe je dogovoreno da se istraže mogućnosti za izgradnju malih modularnih reaktora (SMR) u Mađarskoj u sklopu ove saradnje.
3. „Finansijski štit“ za Mađarsku
Orban je izjavio da je postignuta posebna garancija od SAD - da će intervenisati u slučaju da Mađarsku „napadnu spoljašnji faktori“ (na primer, pritisak na budžet, slabljenje valute, kreditni pritisak) i da „finansijski štit“ stoji iza mađarske ekonomije.
Mađarski zvaničnici tumače ovo kao signal da, u situaciji kada su sredstva od EU‑fondova zamrznuta zbog sporova oko vladavine prava, Mađarska ima alternativu u SAD‑u.
Iako je dogovor o LNG‑u i nuklearnoj saradnji korak, realna logistika i vreme potrebni za pravu diversifikaciju ostaju veliki izazov. Takođe, Mađarska je i dalje vezana za rusko nuklearno gorivo u jednom delu svoje infrastrukture, preneo je Euronews.
Sporazum sa SAD‑om stavlja Mađarsku u poziciju koja može dodatno udaljiti od stavova EU, posebno oko politike prema Rusiji i sankcijama. Ovo može generisati tenzije — između Budimpešte i Brisela, ali i između Mađarske i njenih tradicionalnih saveznika unutar NATO. Za SAD, ovaj sporazum signalizira da je moguće praviti bilateralne izuzetke od politike prema Rusiji, što može potkopati jedinstvo zapadnog fronta.
Širi značaj za region i Srbiju
Energetska dinamika u regionu
Za Srbiju i zapadni Balkan, značaj ovakvog sporazuma je višestruk:
Ako Mađarska dobije značajno povoljnu poziciju u energetici, to može promeniti pregovarački balans u srednjoj i istočnoj Evropi.
Srbija, koja se takođe nalazi u lancu energetskih puteva (gas, nafta, nuklearna energija), može posmatrati ovaj sporazum kao potencijalni obrazac, ali i kao rizik: da li se odnosi mogu redefinisati mimo EU‑mehanizama?
U slučaju da Mađarska dobije veći pristup američkoj tehnologiji (LNG, nuklearni reaktori), to može stvoriti konkurenciju za zemlje koje traže slične aranžmane.
Politički i finansijski signali
Sloboda Mađarske da dobije „finansijski štit“ od SAD šalje signal regionu da države mogu manje zavisiti od EU‑fondova ili da imaju rezervne opcije. Za Srbiju, koja takođe koristi fondove EU i ima svoju vladavinsku agendu, ovo može biti pokazatelj alternative u razvoju.
Ali: to može i povećati politički rizik — ako se pokaže da bilateralni aranžmani sa velikim silama (kao SAD) prevazilaze standarde vladavine prava i transparentnosti, to može kreirati dodatne pritiske iz EU‑strane, koje Srbija takođe mora uzeti u obzir.
Geopolitika i sigurnost
Mađarska je tradicionalno bila pragmatična u svojim odnosima prema Rusiji i Zapadu. Ovaj sporazum dodatno učvršćuje tu poziciju – ali može stvoriti tenzije unutar NATO na pitanju jedinstvene politike prema Rusiji. Za Srbiju, koja balansira između Rusije, Zapada i sopstvenih nacionalnih interesa, ovakve promene predstavljaju važan signal.
Ako američko‑mađarski odnosi evoluiraju ka većoj bliskosti, to može promeniti i uloge u srednjeevropskom segmentu (Mađarska, Srbija, Austrija, Slovenija) i njihovu vezu sa Briselom i Vašingtonom.
Dakle, Sastanak Trampa i Orbana predstavlja važan presek i novo poglavlje. Mađarska je iskoristila svoju poziciju (veliku zavisnost od ruskih energenata, specifičnu geografiju bez izlaza na more) kako bi dobila značajne izmene u aranžmanima sa SAD‑om. Amerikanci će zaraditi na prodaji tečnog prirodnog gasa Mađarskoj (po većoj ceni od ruskog) i dobiće korist u vidu nuklearne saradnje. Mađarska je, zauzvrat, dobila izuzeće od sankcija i „finansijski štit“.
Doduše, pitanja koja ostaju i dalje zahtevaju odgovor. A to su, koliko je sporazum pravno obavezujući, koliko dugo važi, kako će se realizovati u praksi promena u energetici i nuklearnoj saradnji, i kako će ostali akteri (EU, NATO, Rusija) reagovati.
Za Srbiju i region, ovo je signal da regionalne sile mogu pronalaziti alternative u odnosima sa velikim silama. Uz niz mogućih koristi za našu zemlju, treba imati na umu i to da je u pitanju veoma osetljiv teren. Takvi aranžmani su veoma složeni i imaju energetske, političke i sigurnosne efekte, odnosno, posledice.
https://bizportal.rs/biz-info/svet/energenti-najjace-orudje-politike-tramp-je-upravo-usao-u-madjarsku-na-teritoriju-gde-vladaju-rusi/
BONUS KLIP Pogledajte vesti o EXPO2027:
Za najnovije biznis vesti iz Srbije i sveta, pratite nas na našoj Instagram stranici.
