BRUTALIZAM I FUTURIZAM PROŠLOG VEKA Spomenici SFRJ koji su obeležili jednu epohu

T. Đ. | 10:14 | 11.02.22 Nekretnine

Za vreme socijalizma na ovim prostorima spomenička kultura je bilo jedno od glavnih obeležja tadašnjih tendenija u arhitekturi.

Prinstcreen/Youtube

Pod vladavinom Josipa Broza Tita u bivšoj Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji, od 1960 -1970 izgrađeni su brojni spomenici raspostranjeni na teritoriji svih šest republika.

Turiste uglavnom iznenadi veličina i izgled spomenika, a zbog te futurističke crte ponekad je teško prihvatiti da su nastali u prošlom veku.

Monumentalni spomenici zauvek su obleželi jednu epohu koja je iza nas, ali koje se pojedini rado prisećaju.

Iako su posle raspada velike Jugoslavije ova zdanja pala u zaborav desio se jedan svetski događaj koji je u epicentru zbivanja imao baš priču o futurustičkim spomenicama širom bivše Jugoslavije.

Naime, pre tri godine njujorški Muzej moderne umetnosti otvorio je izložbu o „brutalističkoj arhitekturi Jugoslavije“ i od tada je interesovanje stranaca sve veće, a možemo i da kažemo da su uglavnom stranci ti koji ostaju bez daha ispred svih tih zdanja napravljenih od strane jugoslovenskih umetnika.

Osim impozantnih betonskih konstrukcija ono što je važno jeste činjenica da su svi oni simbolizovali borbu i otpor naroda protiv Nemačke vojske i njene okupacije u Drugom svetskom ratu. Svi oni, takođe, odaju večnu počast stradalima, kako u bitkama širom države, tako i u logorima smrti.

SPOMENIK HRABROSTI, Čačak

View this post on Instagram

A post shared by Nastasya Mukhanova (@muhaphoto)

U naseljenom mestu, Ostri, u gradu Čačku, 1969. godine podignut je spomenih hrabrosti u znak sećanja na tragičan događaj iz Drugog svetskog rata, a rad je autora vajara Miodraga Živkovića i Svetislava Ličine. Iako je mali broj turista sa istorijom bivše države, kao i povodima za dizanje ovakvih spomenika, jedno je sigurno – ostaju nemi ispred futurističkih izdanja nekadašnje Jugoslavije.

SPOMENIK MAKEDONIUM , Kruševo – Makedonija

View this post on Instagram

A post shared by Aldeco Avalúos (@aldeco.avaluos)

Spomenik Ilinden, poznat i pod imenom Makedonium, je monumentalno zdanje u gradu Kruševu, Republika Makedonija. Svečano je otvoren 2. avgusta 1974. godine, na 30. godišnjicu Drugog zasedanja ASNOM-a i 71. godišnjicu Ilindanskog ustanka. Autori spomenika su vajar Jordan Grabuloski, arhitekta Iskra Grabuloska i slikar Borko Lazeski.

Posvećen je svim borcima i revolucionarima Ilindanskog ustanka 1903. godine, kao i borcima-partizanima Narodnooslobodilačke borbe Makedonije od 1941. do 1944. godine.

SPOMENIK REVOLUCIJE NARODA, Podgarić – Moslavina

View this post on Instagram

A post shared by The Calvert Journal (@calvertjournal)

Spomenik revolucije naroda Moslavine smešten je kod mesta Podgarić u Moslavini. Svečano ga je otvorio Josip Broz Tito 1967.godine, a autor monumentalnog izdanja je vajar Dušan Džamonja.

Monumentalni spomenik, simbol pobede života nad smrću, završen je 1967. godine, visok je 10 metara, a širok 20.

Džamonjin rad nije samo spomenik revoluciji, on označava i grob poginulih moslavačkih partizana. Ispred spomenika piše: „Ovdje je sahranjeno više od 900 boraca sa šireg područja Moslavine koji su svoje živote žrtvovali za slobodu i nezavisnost naših naroda u toku narodno oslobodilačke borbe od 1941. do 1945. godine.“

SPOMENIK KAMENI CVET, Jasenovac – Hrvatska

View this post on Instagram

A post shared by trag_prohujalog_vremena (@trag_prohujalog_vremena)

Kameni cvet, spomenik posvećen žrtvama stradalim od strane ustaša u Koncentracionog logora Jasenovac tokom Drugog svetskog rata. Autor ovog posebnog umetničkog dela je arhitekta Bogdan Bogdanović. Spomenik je otvoren 1966. godine.

Na samom mestu nekadašnjeg logora Bogdaović je podigao betonski cvet, simbol nežnosti i lepote, kao potpuno opozit svega što se tu dešavalo.

Sama činjenica da je cvet sagrađen od betona ima svoju simboliku. Tokom posete u letnjem periodu unutar spomenika temperatura postaje izrazito visoka, što posetiocu stvara veliku nelagodu i sam osećaj „pakla“, što definitivno slikovito opisuje strašne sudbine jasenovačkog logora.

MEMORIJALNI KOMPLEKS KADINJAČA – Užice

View this post on Instagram

A post shared by Ingrid Vertessen (@ingrid.vertessen)

Spomenik Kadinjača smešten je u kod Užica, a posvećen je pripadnicima Radnčkog bataljona Užičkog partizanskog odreda koji su pružali otpor neprijatelju usled ofanzive na oslobođenu teritoriju „Užičke republike“ . Kompleks je doživeo proširenje 1979. godine kada su njegovi autori, vajar Miodrag Živković i arhitekta Aleksandar Đokić kompletno završili njegovo uređenje. Svečano otvaranje impozantnog spomenika uveličao je Josip Broz Tito 1979. godine .